ქართული ღვინო ისტორიით ერთ-ერთი უძველესია ევროპაში. დღეისთვის ნაპოვნი ყველაზე ადრეული ნიშნები მევენახეობისა და ღვინის წარმოებაზე მიუთითებს საქართველოში ღვინის კულტურის არსებობაზე დაახ. 7000 წლის წინ, რაც საქართველოს ღვინის სამშობლოს სტატუსს ანიჭებს.

ყველაზე განთქმული მევენახეობით საქართველოს რეგიონებს შორის არის კახეთი (რომელიც იყოფა თელავისა და ყვარელის მიკრორეგიონებად), მას მოჰყვება ქართლი, იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი, ასევე აფხაზეთი.

სუფრის მშრალი ღვინოები: წინანდალი (თეთრი), გურჯაანი (თეთრი), ნაფარეული (თეთრი), ბახტრიონი (თეთრი), მანავი (თეთრი), ვაზისუბანი (თეთრი), ციცქა (თეთრი), ცოლიკაური (თეთრი), რქაწითელი (თეთრი), ტიბანი (თეთრი), თელავი (თეთრი), სვირი (თეთრი), , სამება (თეთრი), თელიანი (წითელი), ნაფარეული (წითელი), ყვარელი (წითელი), მუკუზანი (წითელი),

სუფრის მშრალი ორდინალური ღვინოები: ჰერეთი (თეთრი), გარეჯი(თეთრი), გელათი (თეთრი), კახეთი (თეთრი), დიმი (თეთრი), ბოდბე (თეთრი), შუამთა (თეთრი), საფერავი (წითელი),

მახევრადმშღალი ღვინოები: აგუნა (თეთრი), საჩინო (წითელი), მთაწმინდა (წითელი), ანაკოფია (თეთრი), თბილისური (თეთრი), ფიროსმანი (წითელი), ბარაკონი (წითელი).

ჰერალდიკა

ჰერალდიკა
ჰერალდიკა გერბებისა და სიმბოლიკის დიზაინის, გამოფენის, აღწერისა და ჩაწერის მეცნიერება და ხელოვნებაა. ის ასევე აყალიბებს ფორმალურ ცერემონიებსა და კანონებს, რომელიც ამგვარი ნიშნების გამოყენებას არეგულირებს. ჰერალდიკის წარმოშობა დაკავშირებულია სახეზე აფარებულ ლითონის ჩაფხუტიან მებრძოლთა ან ორთაბრძოლის მოპაექრეთა გამორჩევის საჭიროებით. გერბი

გერბი— ემბლემა მემკვიდრეობითი განმასხვავებელი ნიშანი, საგანგებოდ განლაგებული ფიგურები და საგნები, რომელთაც სიმბოლური მნიშვნელობა ენიჭებათ და მფლობელის ისტორიულ ტრადიციებს გამოხატავენ.

გერბები იყოფა შემდეგ ძირითად ჯგუფებად: სახელმწიფო გერბი, სამიწაწყლო გერბი — შუა საუკუნეების ამქრების; საგვარეულო გერბები — თავადაზნაურული და ბურუაზიული გვარების. გერბი სპეციფიური ისტორიული წყაროა, რომელსაც დამხმარე ისტორიული დისციპლინა — ჰერალდიკა შეისწავლის. გერბი გამოსახულია დროშაზე, მონეტებზე და სხვ. საქართველოში უძველესი დროიდან იქმნება ებლემები (ლომი, გველეშაპი, მთვარის ღვთაება — შემდეგში წმ. გიორგი, ჯვარი წრეში და სხვ.), რომლებმაც შემდეგ ჰერალდიკური მნიშვნელობა მიიღეს. XVI ს-ის საბუთზე არის სამეფო საბეჭდავის საგერბო ანაბეჭდი; ვახტანგ VI-ის დროშაზე (1711 წ.) გამოსახულია ბაგრატიონთა გერბის ემბლემები, დაკავშირებულია ბიბლიური მეფის დავითის ლეგენდასა და სვეტიცხოვლის თქმულებასთან; XVII—XVIII საუკუნეებისაა აღმოსავლეთი საქართველოს კათალიკოსთა საბეჭდავები სვეტიცხოვლის თქმულების ამსახველი ემბლემით. ვახუშტის ნაშრომში მოთავსებულია ქართული სამეფოებისა და სამთავროების გერბები.

ვანი ( ძველი კოლხეთის სამეფო )

ვანი, ქალაქი საქართველოში, ვანის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს იმერეთის დაბლობზე, მდინარე სულორის (რიონის მარცხენა შენაკადი) ნაპირას. ზღვის დონიდან 60 მ, რკინიგზის სადგურ სამტრედიიდან 19 კმ-ზე. ჰავა — ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული. იცის თბილი ზამთარი და ცხელი ზაფხული. საშუალო წლიური ტემპერატურა 13,9 °C, იანვარი 4,1 °C, ივლისი 23,4 °C. ნალექები 1380 მმ წელიწადში. ქალაქად გამოცხადდა 1981 წელს. მოსახლეობა 4,6 ათასი (2002 წ.). ქალაქში არის სამრეწველო საწარმოები, ჯანდაცვის, განათლებისა და კულტურის დაწესებულებები (თეატრი, მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი).

ისტორია

ანტიკურ ხანაში აქ მდებარეობდა ძველი კოლხეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ქალაქი, რომელმაც აყვავებას მიაღწია ძვ. წ. III-I სს-ში. 1947 წლიდან მიმდინარეობდა სისტემატური გათხრები. ვანში ქალაქური ტიპის დასახლება განვითარდა იმ უძველეს დასახლებათა საფუძველზე, რომელთა ნაშთები ახლა მრავლადაა ფიქსირებული ვანსა და მის ირგვლივ მდებარე ტერიტორიაზე (კეჭინარა, ციხესულორი, გორა, ბაგინეთი, ინაშაური, სულორი, ძულუხი, ბუღნარი, ბზვანი), აგრეთვე მის აღმოსავლეთითაც (ფერსათი, ზეკარი, ბაღდადი). ვანის ნაქალაქარზე მოპოვებული, ჯერჯერობით უძველესი არქეოლოგიური მასალა ძვ. წ. VIII-VI საუკუნეებით თარიღდება და კერამ. ფრაგმენტებითაა წარმოდგენილი.

კოლხეთის სამეფო

ვანის ქალაქობის პერიოდში 2 უმთავრესი ეტაპი გამოიყოფა:
ძვ. წ. VI-IV სს. და
ძვ. წ. III საუკუნის დასწყისი – ძვ. წ. I საუკუნის შუა წლები.

პირველი ეტაპი წარმოდგენილია ხის საკულტო და საცხოვრებელი ნაგებობებით, კლდოვან დედაქანში ამოკვეთილი სამსხვერპლოებით, მრავალფეროვანი კერამიკული მასალის შემცველი კულტურული ფენებით და მდიდრული სამარხებით (ჭედური გამოსახულებებით მორთული დიადემები, ცვარათი შემკული ნაირსახოვანი საყურეები და სასაფეთქლეები, ცხოველთა სკულპტურულგამოსახულებიანი სამაჯურები, თასი, ჰერალდიკური გამოსახულებანი, ყელსაბამები და სხვა), აგრეთვე ვერცხლის სამკაული, ბრინჯაოსა და თიხის ჭურჭელი. სამარხებსა და კულტურულ ფენებში ნაპოვნი იმპორტული თიხისა (შავფიგურიანი, წითელფიგურიანი, შავლაქიანი) და ლითონის ჭურჭელი (პატერა, ოინოხოია, კილიკები, არიბალოსი) მოწმობს ცხოველ სავაჭრო-ეკონომიკურ და კულტურულ ურთიერთობას ბერძნულ სამყაროსთან. იმ დროს (ძვ. წ. VI-IV სს.) ვანი წარმოადგენდა კოლხეთის სამეფოს ერთ-ერთი პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული ერთეულის (სკეპტუხიის) ცენტრს და მმართველი ზედაფენის რეზიდენციას.

ძვ. წ. III საუკუნიდან იწყება ახალი ეტაპი ვანის ძველი ქალაქის ისტორიაში. იგი ხდება დიდი სატაძრო ცენტრი. ამ პერიოდს განეკუთვნება გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ძვ. წ. III საუკუნის გალავნის კედელი, კარიბჭის ხუროთმოძღვრული კომპლექსი, კონტრფორსებიანი ნაგებობა, მრგვალი ტაძარი, შვიდსაფეხურიანი საკურთხეველი და სხვა საკულტო და საზოგადოებრივი შენობები, რომელთა გათხრისას ნაპოვნი მონუმენტური ლომის თავის ქანდაკებანი, საკურთევლები, ქალ-ღვთაების ჰორელიეფური გამოსახულებებით შემკული სვეტის თავი, ტერაკოტული და ბრინჯაოს მცირე ზომის ქანდაკებანი და ნიღბები, აგრეთვე ადგილობრივი და ბერძნული კერამიკა. ძველი ქალაქი განადგურდა ძვ. წ. I საუკუნის შუა წლებში.

ვანის არქეოლოგიური მუზეუმ-ნაკრძალი

ვანის არქეოლოგიური მუზეუმი 1985 წლის 25 სექტემბერს დაფუძნდა ვანის არქეოლოგიური ექსპედიციის ხელმძღვანელის, აკადემიკოს ოთარ ლორთქიფანიძის ინიციატივით.1985 წლის 25 სექტემბერს. მუზეუმის გახსნას დაემთხვა შავიზღვისპირეთის პრობლემებისადმი მიძღვნილი მსოფლიო არქეოლოგთა საერთაშორისო სიმპოზიუმი, რომელიც ტარდება ყოველ მესამე წელს. მუზეუმში განთავსებულია სხდომათა დარბაზი, ბიბლიოთეკები, სარესტავრაციო და ფონდების განყოფილებები. სწორედ ოთარ ლორთქიფანიძის უდიდესი ღვაწლის გამო, რომელიც მან ვანის ნაქალაქარს და საერთოდ ქართულ არქეოლოგიას შეალია, ვანის არქეოლოგიური მუზეუმი დღეს მის სახელს ატარებს. ვანის არქეოლოგიურ მუზეუმში ინახება 1985 წლიდან ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული მასალის უმეტესობა. ვანში აღმოჩენილი მდიდრული სამარხების ინვენტარის საფუძველზე 1987 წელს მუზეუმში გაიხსნა ოქროს ფონდი, რომელშიც ინახება ოქრომჭედლობის უნიკალური ნიმუშები ვანის ნაქალაქარიდან. ვანის არქეოლოგიური მუზეუმის სტაციონარული ექსპოზიცია ასახავს ვანის ტერიტორიაზე არსებული კულტურის განვითარების პერიოდს ძვ. წ. VIII ს-დან I ს-ის ჩათვლით (ბრინჯაოს ქანდაკებები, მათი ცალკეული ფრაგმენტები, ოქროს, ვერცხლისა და ბრინჯაოს ნაკეთობანი, ნუმიზმატიკის ნიმუშები და სხვ.).

ცოტა რამ მითოლოგიაზე ....

                             ზოგადად       მითოლოგიაზე

მითოლოგია (ბერძნ. μυθολογία, μῦθος მითოს — ამბავი, გადმოცემა; λόγος ლოგოს — მოძღვრება) არის მითების შესწავლელი დარგი, ასევე მითების ერთობლიობა. მითოლოგია, როგორც მეცნიერება, შეისწავლის მითების წარმოშობას, შინაარსს, კლასიფიკაციას და გავრცელებას. მითები წარმოადგენენ თქმულებებს ღმერთებზე, გმირებზე, დემონებზე, სულებზე, ბუნების მოვლენებზე, სამყაროსა და ციური სხეულების წარმოშობაზე და ასახავენ ადამიანთა წარმოდგენენ ადრეკლასობრივ საზოგადოებაში.

ყველაზე გავრცელებულია ძველი საბერძნეთის, ეგვიპტის, ინდოეთის მითები. მითოლოგიამ საუკუნეების განმავლობაში ასაზრდოვა ლიტერატურა, ხელოვნება, ფილოსოფია, ენები, ასაზრდოვებს დღესაც. მითი განუყოფელი ნაწილია ყოველი რელიგიისა, მათ აქვთ შეხვედრები, ორივესთვის დამახასიათებელია რწმენა ზებუნებრივი ძალებისა.

                                                 ქართული მითოლოგია
ქართული მითოლოგია — ძველი ქართული მითებისა და ისტორიების ნაკრები, რომლებიც ძველ ქართულ ღმერთებს -ღვთისშვილებსა და გმირებს, ასევე სამყაროს მოწყობას ეხება. თანამედროვე მკვლევარები ამ მითებს იყენებენ ძველი საქართველოს რელიგიური და პოლიტიკური ინსტიტუტების შესასწავლად, ასევე თვით ამ მითების შექმნის ბუნების გამოსაკვლევად. ქართული მითოლოგია მეტწილად წარმოდგენილია ზეპირსიტყვიერი ფორმით და მისი მეცნიერული დოკუმენტირება საკმაოდ გვიან დაიწყო (XIX-XX საუკუნე), თუმცა სხვადასხვა წყაროებზე დაყრდნობით შესაძლებელია გარკვეული დოკუმენტური მასალის მოძიება, რაც საშუალებას გვაძლევს უფრო სიღრმისეულად დავინახოთ ქართული მითოლოგიური სამყარო მისი სპეციფიური და მკაფიოდ ინფივიდუალური სახით. ქართულ მითებში ახსნილია სამყაროს დასაბამი და სხვადასხვა ღმერთების, ქალღმერთების, გმირებისა თუ მითიური ქმნილებების ცხოვრებისა და თავგადასავლების დეტალები. ეს ამბები თავდაპირველად ზეპირსიტყვიერად ვრცელდებოდა ზეპირ-პოეტური ტრადიციით, თუმცა ამჟამად ქართული მითები ძირითადად ქართული ზღაპრებიდან თუ სხვა ლიტერატურიდან არის ცნობილი. 

ბონისტიკა

ბონისტიკა (ფრანგ. Bonistique), ისტორიის ერთ-ერთი დისციპლინა. შეისწავლის ხმარებიდან გამოსულ ქაღალდის ფულსა და ბონებს, რომლებიც ისტორიულ ობიექტურ დოკუმენტებს წარმოადგენენ: ასახავენ თანადროულ ეკონომიკურ და პოლიტიკურ მოვლენებს (ომებს, პარტიათა ბრძოლას, ხელისუფალთა შეცვლას, მმართველი კლასების იდეოლოგიას და სხვ.).

ბონისტიკა XX ს-ის დასაწყისში წარმოიშვა და მჭიდროდ უკავშირდება ნუმიზმატიკას[1]. ქაღალდის ფულის ნიშნები, მონეტების მსგავსად, სახელმწიფო დოკუმენტებია. ბრუნვაში გამოშვებისას ემიტენტი (ემისიის განმახორციელებელი) მათში ერთგვარად თავის იდეოლოგიასაც გამოხატავს ემბლემების, დევიზების, ტექსტების, ბეჭდების, ნახატების, ორნამენტებისა და ა. შ. საშუალებით. მათი ძირითადი ელემენტებით ბონისტები განსაზღვრავენ გამოშვების ადგილსა და დროს, ბრუნვის ტერიტორიას, გამომშვებს. ამასთანავე მეცნიერები იკვლევენ ბონის, ე. წ. ძირითად ნიშნებს: ემბლემატიკას (ემბლემებს, გერბებს და სიმბოლურ ნიშნებს); პალეოგრაფიას (ტექსტებს, წერილობით ნიშნებს, ორთოგრაფიას); სფრაგისტიკას (ბეჭდებს, შტამპებს, ასევე პერფორაციასა და კონგრევებს ანუ ბონების სწორხაზოვანი ნახვრეტების რიგით გაჭრისა თუ ერთდროულად რამდენიმე ფერში ბეჭდვის მექანიზმს); ქრონოლოგია (თარიღებს); მეტროლოგიას (შეფარდებას მსხვილ კუპიურებსა და მის განაყოფებს შორის); ორნამენტალისტიკას (გრაფიკულ და ფერწერულ გაფორმებას); იკონოგრაფიას (პორტრეტულ გამოსახულებას); ჭვირნიშნებსა და მასალას, რაზედაც ფულის ნიშანია დამზადებული, ე. ი. მის საფუძველს; ფილატელისტიკას (მარკებს ფულად ნიშნებზე); ეპიგრაფიკას (გვიანდელი წარმოშობის დანაბეჭდებს).

ქაღალდის ფულის ნიშნების სრულფასოვანი კვლევით ბონისტიკა ნათელს ჰფენს ჩვენი საზოგადოების შორეული თუ ახლო წარსულის ისეთ მნიშვნელოვან დეტალებს, რომლებზეც ცნობები სხვა წყაროებში არ მოგვეპოვება. სწორედ ეს განაპირობებს იმ განსაკუთრებულ ინტერესს, რასაც ბონისტიკის მიმართ იჩენენ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნების მეცნიერები. ამ საისტორიო დარგის საკითხებზე არსებობს მრავალი საყურადღებო სტატია და გამოკვლევა, გამოცემულია ფუნდამენტური ნაშრომები თუ კატალოგები. საქართველოში დამხმარე საისტორიო დისციპლინების საკითხთა კვლევის საქმეს დიდად შეუწყო ხელი რუსეთის აკადემიის სისტემაში პირველი კვლევითი დაწესებულების – კავკასიის ისტორიულ – არქეოლოგიური ინსტიტუტის დაარსებამ 1917 წელს. ამავე საქმიანობაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა, სადაც ფართოდ გაიშალა მუშაობა ისტორიული წყაროების მოპოვებისა და პუბლიკაციის მიმართულებით.

აღნიშნულ საქმეში გამორჩეული ღვაწლი მიუძღვის აკადემიკოს ივანე ჯავახიშვილს; მნიშვნელოვანია მისი ნაშრომები: „ქართული დამწერლობათმცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია“, „ქართული საფას – საზომთმცოდნეობა ანუ ნუმიზმატიკა – მეტროლოგია“, „ქართული სიგელთმცოდნეობა ანუ დიპლომატიკა“. დამხმარე საისტორიო დარგებიდან საქართველოში განსაკუთრებული ყურადღება ექცეოდა ნუმიზმატიკას. ქართული ნუმიზმატიკის პრობლემების შესახებ მრავალი გამოკვლევა არსებობს; ქართული ბონისტიკის საკითხები კი დიდხანს შეუსწავლელი იყო და ჩვენი ისტორიოგრაფიის თეთრ ლაქად რჩებოდა, მიხედავად იმისა, რომ საქართველოში 1918 წლიდან არსებობდა ქართული ქაღალდის ფულადი ნიშნებისა და ბონების გამოშვების გარკვეული ტრადიცია.

ქართული ბონისტიკით დაინტერესებული იყო ცნობილი ინგლისელი ქართველოლოგი დევიდ მარშალ ლენგი, რომლესაც გამოქვეყნებული ჰქონდა მცირე ზომის სტატია 1918 – 1824 წლების ქართული ბონების შესახებ. უცხოელ მკვლევართა ნაშრომებში ქართული ბონები რუსეთის იმპერიისა და სსრ კავშირის ტერიტორიაზე გამოშვებულ ქაღალდის ფულის ნიშნებთან ერთად მოიხსენიებოდა და არავის უცდია მათი ცალკე გამოყოფა – შესწავლა. ასეთ ნაშრომთა შორისაა, მაგალითად, ფ. ჩუჩინის – „რუსეთის იმპერიის ტერიტორიაზე 1769 – 1924 წლებში გამოშვებული ქაღალდის ფულადი ნიშნები“, კ. დენისის – „რუსეთის იმპერიის ტერიტორიაზე გამოშვებული ფულადი ნიშნების (1914 – 1925 წწ.) კატალოგი, ნ. კარდაკოვსკის – „რუსეთისა და ბალტიისპირა ქვეყნების ქაღალდის ფულის ნიშნების (1769 – 1950 წწ.) კატალოგი“, ვ. კაციტაძის „ რუსეთის რევოლუციის ფულადი ნიშნების კატალოგი“, რომელიც 1924 წელს რუსულ ენაზე გამოიცა თბილისში. ქართული ბონისტიკის საკითხები სრულადაა წარმოდგენილი ნ. ჯავახიშვილის ნაშრომში „ქართული ბონისტიკა“ .

ნუმიზმატიკა

რას შეიწავლის ნუმიზმატიკა
ძველებური მონეტების მეცნიერულ შესწავლას დიდი მნიშვნელობა აქვს ამა
თუ იმ ქვეყნის პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურის ისტორიის
საკითხების გასაშუქებლად. ერთი შეხედვით, ამ ცივი ლითონის ნაჭრებს
სათანადო დარგის სპეციალისტის ხელში „ამეტყველება” და წარსულის
მთელ რიგ კარდინალურ საკითხებში გარკვეულობის შეტანა შეუძლია.
მონეტა წერილობით წყაროებთან ერთად, გარდასულ დროთა
დიდმნიშვნელოვანი დოკუმენტია. მაგრამ როგორც წყაროს, მას გარკვეული
თავისებურება და, შეიძლება ითქვას, უპირატესობაც ახასიათებს. მონეტის
მოჭრის უფლება, როგორც წესი, სახელმწიფოს კომპეტენციაა. ამდენად,
მონეტა სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის მქონე საბუთია. აქედან
გამომდინარე ფული, მართალია, ძუნწ ფორმებში, მაგრამ სამაგიეროდ,
ობიექტურად ასახავს ამა თუ იმ ისტორიულ მოვლენას, რამდენადაც ის
დაზღვეულია ავტორის სუბიექტური შეხედულებებისა და
ტენდენციისაგან. საილუსტრაციოდ მრავალი მაგალითის მოტანა
შეგვიძლია, მაგრამ ჯერჯერობით უმჯობესია მოკლედ შევჩერდეთ მონეტის
წარმოშობაზე, ნუმიზმატუკურ მეცნიერებაზე, ზოგიერთ ნუმიზმატიკურ
ტერმინსა და სხვა საკითხებზე.
სამეცნიერო დისციპლინას, რომელიც ძველებურ მონეტებს შეისწავლის,
ნუმიზმატიკა ეწოდება. ეს ტერმინი მომდინარეობს მონეტის ბერძნული
სახელწოდებიდან – ნომისმა. ლათინურად მონეტას ნუმისმა ეწოდება,
ხოლო ძველ ქართულში მის აღსანიშნავად საფასეს ხმარობდნენ. სიტყვა
„მონეტა” თავდაპირველად წარმოადგენდა იუნონას (ქალების მფარველი
რომაული ღვთაებაა) ერთ-ერთ ეპითეტს. ნუმიზმატიკური მეცნიერების
მამამთავრად აღიარებულია იოსებ ილარი ეკელი (1737-1798 წწ.), რომელიც
წლების განმავლობაში ვენის საიმპერატორო ნუმიზმატიკური კაბინეტის
მცველი იყო. მან თავის ფუნდამენტურ ნაშრომში „მეცნიერება ძველებური
მონეტების შესახებ” და დაასაბუთა, რომ ნუმიზმატიკა ცოდნის გარკვეული
სისტემა და მეცნიერების დამუკიდებელი დარგია. ეკელის შემდეგ
ინტერესი ძველებური მონეტების მიმართ კიდევ უფრო გაიზარდა და
იზრდება ყოველდღიურად. ნუმიზმატიკური მეცნიერება დიდ დახმარებას
უწევს ისტორიულ მეცნიერებას, არქეოლოგიას, ხელოვნებათმცოდნეობას,
რელიგიისა და დამწერლობის ისტორიასა და ა. შ. რაც შეეხება ქართული
ნუმიზმატიკური მეცნიერების ჩასახვა-განვითარებას, მისი ფუძემდებელია
რუსეთში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულე თავადი მიხეილ ბარათაშვილი
(1784-1856 წწ.), რომელმაც 1844 წელს პეტერბურგში რუსულ და ფრანგულ
ენებზე გამოსცა კაპიტალური ნაშრომი „საქართველოს სამეფოს
ნუმიზმატიკური ფაქტები”.
ძველ რომაელებს სჯეროდათ, რომ ყველა მამაკაცს ჰყავს თავისი მფარველი
ღმერთი – გენია, ხოლო ქალებს – მფარველი ღვთაება იუნონა, და რომ
ყველა ღვთაება ემორჩილება ცისა და მიწის ღმერთს იუპიტერს და მის
მეუღლეს იუნონა მონეტას (დამრიგებელს, მოძღვარს). და აი, რომის
ყველაზე მაღალ წერტილზე აიგო კაპიტოლიუმის ტაძარი იუნონას
საპატივცემულოდ. რიგი წლების განმავლობაში რომაელები ებრძოდნენ
ეპირის მეფეს პიროსს და ძვ. წ. 275 წელს ბოლოსდაბოლოს დაამარცხეს იგი.
მთელი ნადავლი, რაც კი რომაელებმა ჩაიგდეს ხელთ, შესწირეს იუნონას
ტაძარს და დააკანონეს აქ ფულის მოჭრა. აქედან სახელწოდება – მონეტა.
ლითონისაგან მოჭრილ ფულს ამ ღვთაებისა და ზარაფხანის
საპატივცემულოდ მონეტა ეწოდა.
მონეტა გაჩნდა ძვ. წ. VIII- VII სს-თა მიჯნაზე ერთმანეთისაგან
დამოუკიდებლად ძველი სამყაროს ორ პუნქტში: მცირე აზიის სახელმწიფო
ლიდიაში და კუნძულ ეგინაზე (საბერძნეთი). ასახელებენ ეგინაზე მონეტის
წარმოშობის თარიღს – სულ მალე VIII ოლიმპიადის შემდეგ. პირველი
ოლიმპიადა შედგა ძვ. წ. 776 წელს VIII ძვ. წ. 748 წელს.
ლიდიის მონეტები ელექტრუმისგანაა მოჭრილი, ხოლო ეგინასი –
ვერცხლისაგან. ადრეარქაული მონეტები ცალმხრივია, ე.ი. გამოსახულება
ერთ მხარეზეა ამოტვიფრული, ხოლო მეორე მხარეს ჩაღრმავებები აქვს.
კუნძულ ეგინას მონეტებზე გამოსახულია მორბენალი მელიები. ეს მათი
წმინდა ცხოველი იყო, სიმბოლურად გამოხატავდა ლიდიელთა მთავარ
ღვთაებას ბასარეიას.
უძველესი ქართული მონეტის – „კოლხური თეთრის” – ზოგიერთი სახეობა
ძვ. წ. VI ს-ით თარიღდება. ამრიგად, კოლხეთი სამონეტო ცივილიზაციის
ერთ-ერთი ადრეული კერაა. მას უნდა დაემატოს ისიც, რომ „კოლხური
თეთრის” ზოგიერთი ნიმუში მხტვრული თვალსაზრისით არაფრით
ჩამოუვარდება ბერძნული სამყაროს მონეტებს.
მონეტას ორი მხარე აქვს: შუბლი (ავერსი) და ზურგი (რევერსი). მათ
განსხვავებული ფუნქციები გააჩნია. მონეტის შუბლზე თავსდება ისეთი
გამოსახულება, რომელსაც საკანონმდებლო ფუნქცია აქვს. მასზე
გამოსახული ღვთაება, შემდეგ მონარქი, იმპერატორი, რესპუბლიკისა ან
ქალაქის სიმბოლო ამა თუ იმ მონეტას ბრუნვაში აკანონებს და იძლევა მისი
სრულფასოვნების გარანტიას. ზურგის გამოსახულებას გამოსაცნობი
ფუნქცია აკისრია. მისი დახმარებით ჩვენ ვიგებთ მონეტის მოჭრის ადგილს
(სახელმწიფო, ქალაქი).
საწარმოს, სადაც მონეტის მოჭრა წარმოებდა, ზარაფხანა ეწოდება.
მონეტაზე მოთავსებულ წარწერებს ლეგენდა ან ზედწერილი ჰქვია.
ძველი ბერძნული ვერცხლის მონეტების ძირითად ერთეულს დრაქმა
ეწოდება. გარდა ამისა, იჭრებოდა დიდრაქმა (ორდრაქმიანი), ტეტრადრაქმა
(ოთხდრაქმიანი) დეკარდრაქმა (ათდრაქმიანი), ჰემიდრაქმა
(ნახევარდრაქმიანი) და სხვა. ბერძნული სამყაროს ოქროს მონეტას ეწოდება
სტატერი, რომაულ ვერცხლის ფულს – დენარი, ოქროსას – აურეუსი.
აღმოსავლეთში ვერცხლისაგან იჭრებოდა სიკილა (აქემენიანთა ირანის
ეპოქაში ძვ. წ. VI ს-დან), დირჰემი (VII – XIV სს-ში), თანგა (თემურ-ლენგის
ეპოქიდან), აბაზი (სეფიანთა ირანში), აყჩე (ოსმალეთში); ოქროსაგან –
დარიკი (აქემენიანთა ირანში), დინარი (სასანიანთა ირანსა და არაბთა
სახალიფოში), ალთუნი (ოსმალეთში). ყოველივე ამის ცოდნა
აუცილებელია ქართული სამონეტო სისტემების გასაგებად.

საქართველოს ისტორიული რუკები

  საქართველო ფარნავაზ მეფის დროს

საქართველო ძვ.წ. I საუკუნეში

საქართველო 950-1000 წლებში

           
 საქართველო დავით აღმაშენებლის დროს  ----------------------------------------->                                                                     

საქართველო 1150-1220 წლებში

საქართველო მონღოლთა ბატონობის დრო

საქართველო 1330-1380 წლებში

                                                                          საქართველოს დაშლა სამეფო-სამთავროებად








           საქართველო 1520-1590 წლებში









საქართველო 1600-1650 წლებში

ლეონარდო ბრუნი

ლეონარდო ბრუნი (იტალ. Leonardo Bruni; დ. 1369– გ. 9 მარტი, 1444)–იტალიელი ჰუმანისტი და ისტორიკოსი. დაიბადა არეცოში, რის გამოც არეტინო შეარქვეს. XIV საუკუნის 80–იან წლებში ბრუნი ფლორენციაში გადმოსახლდა, სადაც მან შესანიშნავი განათლება მიიღო. მისი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაში დიდი როლი ითამაშეს ფრანჩესკო პეტრარკამ, კალუჩო სალუტატიმ და სხვ.

1405–1415 წლებში ბრუნი მდივნად მუშაობდა პაპის კურიაში. 1415 წლიდან იგი კვლავ ფლორენციაში დაბრუნდა, რომელიც არასოდეს დაუტოვებია. იმავე წელს მან ფლორენციის რესპუბლიკის მოქალაქეობა მიიღო, ხოლო 1427 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე რესპუბლიკის კანცლერის თანამდებობა ეკავა.

ლეონარდო ბრუნიმ მრავალმხრივი შემოქმედებითი მემკვიდრეობა დატოვა. მან ბერძნულიდან ლათინურ ენაზე თარგმნა პლატონის, არისტოტელეს, პლუტარქეს, ქსენოფონტესა და სხვათა შრომები. მისი მნიშვნელოვანი ნაშრომია „ფლორენციელი ხალხის ისტორია“, რომელიც კომუნის შეკვეთით დაწერა და 1439 წელს დაასრულა. მის კალამსვე ეკუთვნის შრომები:„ ქალაქ ფლორენციის ქება“, „სამხედრო საქმის შესახებ“, „სწორი თარგმანის შესახებ“ და სხვ.

თუკიდიდე

თუკიდიდე (დ. დაახლ. ძვ. წ. 465/460/455 ― გ. 400/395), ბერძენი (ათენელი) ისტორიკოსი, წარჩინებული და მდიდარი ოჯახის შვილი. "ისტორიის მამის" - ჰეროდოტეს უმცროსი თანამედროვე. სოფისტების მოწაფე და მიმდევარი.

ვიკიციტატებში არის სტატია:
თუკიდიდე

თუკიდიდე დიდად აფასებდა იმ დროის ათენის პოლიტიკური და კულტურული ცხოვრების სათავეში მდგარ პერიკლეს. იბრძოდა პელოპონესის ომში (ძვ. წ. 431-404). სტრატეგოსი იყო და ათენელთა ფლოტს მეთაურობდა თრაკიის სანაპიროს დაცვისას. დამარცხების შემდეგ (სპარტელებმა მიიტაცეს ამფიპოლისი) ძვ. წ. 424, ათენელებმა იგი სამშობლოდან გააძევეს 20 წლით. ექსორიაში ყოფნის დროს თუკიდიდე თავის მამულში - თრაკიაში შეუდგა თხზულების - "ისტორიის" წერას. თხზულება შედგება 8 წიგნისაგან და ეძღვნება პელოპონესის ომების იატორიას. პირველი წიგნი, ე. წ. "არქეოლოგია", როგორც შესავალი ნაწილი, მიმოიხილავს საბერძნეთის ისტორიას უძველესი დროიდან პელოპონესის ომამდე. თხრობა წყდება ომის დაწყებიდან მე-20 წლის (ძვ. წ. 411) ამბებით; ჩანს, ავტორს სიკვდილმა მოუსწრო და თხზულება დაუმთავრებელი დარჩა (გააგრძელა ქსენოფონტმა).

თუკიდიდე ითვლება ისტორიის კრიტიკის შესწავლისა და გააზრების (ანუ მეცნიერული ისტორიის) ფუძემდებლად. წინარე ისტორიკოსთაგან (ლოგოგრაფოსები, ჰეროდოტე) განსხვავებით, იგი საისტორიო თხზულების მიზანდასახულობად თვლის არა "ამოდ საკითხავი" და "ამოდ სასმენი" ამბების თხრობას, არამედ "ჭეშმარიტების ძიებას". ყოველი ფაქტის დასადგენად კრიტიკულად შეისწავლის შესაბამის ისტორიულ მასალას ("წყაროს").

თუკიდიდე პირველი შეუდგა ომის მიზეზებისა და საბაბის ძიებას. პირველი ისტორიკოს-რაციონალისტია, რომელმაც უარყო ისტორიის მოვლენებში (ბუნების მოვლენებშიც) ღმერთის მონაწილეობის "ფაქტი" (თუმცა ღმერთს არ უარყოფდა). თუკიდიდემ პირველმა დაძებნა ისტორიულ, პოლიტიკურ მოვლენათა ეკონომიური და სოციალური საფუძვლები. იგი საკუთარი თხზულების მნიშვნელობას თავად აფასებდა და მას "მარადიულობის მონაპოვრად" მიიჩნევდა. პოლიტიკური მრწამსით თუკიდიდე დემოკრატიისა და ოლიგარქიის "შერწყმა-შერევის" პოზიციაზე იდგა.

ვახუშტი ბატონიშვილი

ვახუშტი ბატონიშვილი (ბაგრატიონი; დ. 1696, თბილისი — გ. 1757, მოსკოვი), ქართველი გეოგრაფი, ისტორიკოსი და კარტოგრაფი.

ქართლის მეფის ვახტანგ VI-ის შვილი. ფრანგი მოგზაურის შარლ პეისონელის (1700―1757) ცნობით, მისი დედა ყმა გლეხის ქალი ყოფილა. ვახუშტი ბატონიშვილის აღზრდა-განათლებას მეურვეობდნენ ძმები იესე და გიორგი გარსევანიშვილები და თბილისში მცხოვრები ფრანგი კათოლიკე მისიონერები.

ვახუშტი ბატონიშვილმა ქართულის გარდა იცოდა ბერძნული, ლათინური, ფრანგული, თურქული, რუსული და სომხური ენები. 1717 წელს ვახუშტი ბატონიშვილი დაქორწინდა მარიამ გიორგის ასულ აბაშიძეზე. ვახუშტი ბატონიშვილი აქტიურად მონაწილეობდა ქართლის სამეფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ორჯერ მიიღო მონაწილეობა ქსნის ერისთავთა წინააღმდეგ მოწყობილ ლაშქრობაში. 1722, ვახტანგ VI-ის განჯაში ყოფნის დროს, ქართლის სამეფოს გამგებლად იყო დატოვებული. 1724 ვახტანგ VI-ს გაჰყვა რუსეთში, მოსკოვში დაბინავდა და სახელმწიფო ჯამაგირი დაენიშნა. აქვე დაამთავრა (1745) თავისი თხზულება „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“, რომელიც საქართველოს გაბმული ისტორიაა უძველესი დროიდან („დასაბამიდან“, „ქვეყნის შექმნიდან“) XVIII საუკუნის პირველ ნახევრამდე.

ავტორი საქართველოს პრობლემებს უკავშირებს მსოფლიო ისტორიას. ნაშრომში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს საქართველოს პოლიტიკურ და ეთნიკური ერთიანობის იდეას. საქართველოს დაშლის მიზეზს ვახუშტი ბატონიშვილი სამართლიანად ხედავდა XIII-XIV საუკუნეების მოვლენებში.

ვახუშტი ბატონიშვილი ისტორიულ ამბებს მატიანისებური სტილით გადმოგვცემს, ძირითადად ჩერდება პოლიტიკური მოვლენების აღწერაზე, ცდილობს ეს მოვლენები ახსნას მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის გზით. პოლიტიკური ისტორიისათვის ვახუშტი ბატონიშვილი იყენებს ისტორიულ ქრონოლოგიას, რომელიც მან მეცნიერებად აქცია. ვახუშტი ბატონიშვილს მოცემული აქვს აგრეთვე საქართველოს ისტორიის პერიოდიზაციის ცდა. მისი აზრით, საქართველოს ისტორია 2 ნაწილისაგან შედგება: 1. ძველი ისტორია 1469-მდე. 2. ისტორია „შემდგომად განყოფისა“, ე.ი. სამეფოს დაშლიდან 1469 ვახუშტი ბატონიშვილის დრომდე.

ვახუშტი ბატონიშვილის ისტორიის პირველი პერიოდის წყარო „ქართლის ცხოვრებაა“, მეორე ნაწილი კი ძირითადად ორიგინალურია. ვახუშტი ბატონიშვილი თავის ნაშრომში გაკვრით ეხება ქართული ენის ზოგიერთი დიალექტის გავრცელების ფარგლებს.

ვოლტერი მარი ფრანსუა არუე

(1694-1778) ფრანგი მწერალი, ფილოსოფოსი, ისტორიკოსი, ფრანგული განმანათლებლობის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელი.
ფრანსუა მარია არუე დე ვოლტერის პიროვნებაში ერთგვარად ჯამდება ფრანგული განმანათლებლობის ხასიათი; მეთვრამეტე საუკუნის საფრანგეთს სამართლიანად უწოდებენ ვოლტერის ხანას. მრავალმხრივი და ბრწყინვალე გონებით დაჯილდოებული, თავაშვებული აზროვნებისა და ცხოვრების წესის მიმდევარი ვოლტერი 50-მდე წიგნის ავტორია. მის კალამს ეკუთვნის ფილოსოფიური და ისტორიული ნარკვევები, მეცნიერული შრომები, აგრეთვე ტრაგედიები, ლექსები, სატირული და კრიტიკული ესეები. ვოლტერი თანამშრომლობდა ასევე საფრანგეთის ენციკლოპედიის შემქმნელებთან. იცხოვრა ინგლისში, სადაც მეცნიერთა და ფილოსოფოსთა შრომები და ინგლისური პოლიტიკის თავისებურებები შეისწავლა. მისი „ფილოსოფიური წერილები“ (წიგნი ცნობილი იყო სათაურით „წერილები ინგლისელთა შესახებ“), სადაც ვოლტერი ხოტბას ასხამს ინგლისურ ლიბერალურ წყობას, პარიზში კოცონზე დაწვეს. ფრიდრიხ იი პრუსიელის მიწვევით იმყოფებოდა ბერლინში, თუმცა იქ დიდხანს არ დარჩენილა. საფრანგეთში დაბრუნებული ვოლტერი საფრანგეთისა და შვეიცარიის საზღვარზე ფარნის ციხე-კოშკში დასახლდა. მეტოქეთა და მოწინააღმდეგეთა ყურადღებისა და შიშის საგნად ქცეულმა ევროპული კულტურის ამ მისანმა ხსენებულ კოშკში 23 წელი გაატარა მშვიდად და უზრუნველად.

ტიტუს ლივიუსი

ტიტუს ლივიუსი (ლათ.: Titus Livius) (ძვ. წ. 59 - 17) რომაელი ისტორიკოსი.

ტიტუს ლივიუსი დაიბადა პატავიაში (პადუა) შეძლებულ ოჯახში. 28 წლის ასაკში იგი ჩავიდა რომში სადაც მიიღო კარგი განათლება და დაკავდა ისტორიით, ფილოსოფიით და რიტორიკით. მიუხედავად იმისა რომ იგი ოქტავიანეს მეგობარი იყო, ლივიუსი არ იღებდა პოლიტიკაში აქტიურ მონაწილეობას. ცხოვრების უმეტესი ნაწილი მან მიუძღვნა თავის ფუნდამენტალურ ნაშრომებს. ცხოვრების მიწურულს იგი დაბრუნდა მშობლიურ ქალაქში, სადაც გარდაიცვალა 17 წელს

პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი

პუბლიუს (ან გაიუს) კორნელიუს ტაციტუსი (ლათ. Gaius aut Publius Cornelius Tacitus) (56 - 117) რომაელი ისტორიკოსი. დაიბადა სავარაუდოდ სამხრეთ გალიაში, წარჩინებულ ოჯახში. განათლების მიღების შემდეგ შევიდა სახელმწიფო სამსახურში;ეკავა პრეტორისა და კონსულის თანამდებობები. 98 წ.გამოსცა ტრაქტატი:’’გერმანელების წარმოშობისა და გერმანიის ადგილმდებარეობის შესახებ’’.შემდეგში, 98-116 წლებში შექმნა თავისი ორი მთავარი ნაწარმოები ’’ისტორია’’ (Historiae)(14 წიგნისაგან შემდგარი,რომელიც მოიცავს 69-96 წწ. ამ წიგნებიდან დღესდღეობით შენარჩუნებულია I-IVთავები) ’’ანალი’’ (Annalium ab excessu divi Augusti)(16 წიგნისაგან შემდგარი რომელიც მოიცავს 14-68 წწ.)

მარკუს ტერენციუს ვარონი

(მარცხვნივ მარკუს ტერენციუს ვარონი)

მარკუს ტერენციუს ვარონი (Marcus Terentius Varro) (ძვ. წ. 116 - ძვ. წ. 27) ასევე ცნობილი როგორც ვარონ რეატინუსი - რომაელი მწერალი და მეცნიერი.

ჯაბართი-ეგვიპტელი ისტორიკოსი და ზაჰი ჰავასი ახლანდელი ისტორიკოსი

ჯაბართი, ალ-ჯაბართი აბდ ალ-რაჰმან (* 1753 ან 1754 ― † 1826), ეგვიპტელი ისტორიკოსი. მთავარი თხზულება "წარსულის საკვირველი ისტორია თავგადასავლებსა და მოვლენათა ქრონიკებში" ეგვიპტის ისტორიისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი არაბული წყაროა XVII საუკუნის დასასრულიდან 1822-მდე. ჯაბართი თანაუგრძნობდა ეგვიპტელი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას თურქ-მამლუქთა და ფრანგ დამპყრობთა წინააღმდეგ; აკრიტიკებდა ეგვიპტის ფაშას მუჰამად ალის, რის გამოც ჯაბართის ქრონიკა 1879-მდე აკრძალული იყო.

    ზაჰი ჰავასი (არაბ. زاهى حواس‎‎, დ. 28 მაისი, 1947, დამიეტა, ეგვიპტე) — ეგვიპტელი არქეოლოგი და ძველი ეგვიპტის ისტორიკოსი, თანამედროვე ეგვიპტოლოგიის ერთ-ერთი აღიარებული ავტორიტეტი. აქტიურ პოპულარიზაციას უწევს ძველი ეგვიპტის ისტორიასა და კულტურას სატელევიზიო დოკუმენტური სერიალების მეშვეობით.

შუმერი ისტორიკოსები

უძველესი შუმერი ისტორიკოსები თავიანთ დოკუმენტებში მხოლოდ ბრძოლებისა და ომის ამბებს როდი გვამცნობენ; ისინი სოციალური და ეკონომიკური ხასიათის მოვლენებსაც ასახავენ. ეს კი, პოლიტიკური ევოლუციის ისტორიისათვის უძვირფასესი წყაროა; ამ დოკუმენტებში კაცობრიობის ისტორიაში პირველად გვხვდება სიტყვა ”თავისუფალი” - შუმერულად ”ამარგი”.
    ძვ.წ III ათასწლეულის დასაწყისში ქალაქ-სახელმწიფოში ლაგაშის ტერიტორიაზე იყო კიდევ რამოდენიმე პატარა ქალაქი.ლაგაშის მცხოვრებნი ძირითადად მიწათმოქმედებასა და მესაქონლეობას მისდევდნენ; თუმცა მათ შორის მენავეები, მეთევზეები და ვაჭარ-ხელოსნებიც იყვნენ. ქვეყნის ეკონომიკაც შერეული ხასიათის იყო; ნაწილობრივ, სახელმწიფოს კონტროლს დაქვემდებარებული, ნაწილობრივ - თავისუფალი. მიწის მნიშვნელოვან ნაწილს ტაძრის მსახურნი ფლობდნენ და ნაკვეთებს იჯარით აძლევდნენ დასამუშავებლად სხვას; მაგრამ მიწის დიდი ნაწილი ინდივიდუალური მოქალაქეების კერძო საკუთრებას წარმოადგენდა. ღარიბ მოქალაქეებსაც ჰქონდათ მიწის ნაკვეთები, ბაღები და სახლები. ცხელი და მშრალი კლიმატის გამო მიწის მორწყვა და წყლით მომარაგება საზოგადოების ერთიანი ძალებით იყო მოწესრიგებული, მაგრამ ეკონომიკა ძირითადად, მაინც თავისუფალი სახით ყოველგვარი გეგმის გარეშე არსებობდა. აქედან გამომდინარე, სიმდიდრეც და სიღარიბეც თითოეული მესაკუთრის ფხასა და ენერგიაზე იყო დამოკიდებული. ხელოსნები, რომლებიც ბეჯითად შრომობდნენ, თავიანთ ნაკეთობას ქალაქის ბაზარზე ყიდდნენ;' შუამავალი ვაჭრები წარმატებით ვაჭრობდნენ მეზობელ სახელმწიფოებთან ზღვასა თუ ხმელეთზე.

ნიკოლოზ ბერძენიშვილი- ბიოგრაფია და ჩემი აზრი მის ნაშრომებზე

       იგი იყო ქართველი ისტორიკოსი, პროფესორი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი, მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე.
      ციტატა-"ისტორია და პატრიოტიზმი ერთიმეორისგან განუყოფელია მეორე პირველის საფუძველია. ისტორია პატრიოტული მცნებაა. პატრიოტიზმთან გარკვეული დამოკიდებულების გარეშე ისტორიოგრაფია წარმოუდგენელია."
      1909 წელს ბათუმის გიმნაზიში სწავლის დროს მოსწავლეთა რევოლუციური მოძრაობაში მონაწილეობისტვისნიკო გიმნაზიიდან გარიცხეს და ბათუმში ცხოვრება აუკრძალეს. 1920 წელს შევიდა თბილისის უნივერსიტეტის სიბრძნის მეტყველების ფაკულტეტზე. დაამთავრა  1926 წელს.ი.ჯავახიშვილის შუამდგომლობით დატოვეს საქართველოს ისტორიის კატედრაზე საპროფესოროდ მოსამზადებლად. 1938 წელს დისერტაციის დაუცველად მიენიჭა ისტორიის მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხი.1939 წელს აირჩიეს თსუ-ს საქართველოს ისტორიის კათედრის პროფესორად საქართველოში. მისი თანაავტორობით დაიწერა საქართველოში პირველი მარქისტული სასკოლო სახემძღვანელო.
                                                               ნაშრომები:
1) "ფეოდალური ურთიერთობებიდან XV  საუკუნეში"
2)"რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ისტორიიდან  XVI-XVII საუკუნეთა მიჯნაზე"
3)XVIII- საუკუნის საქართველოს ისტორიიდან"
4)"კლასობრივი და შინაკლასობრივი ბრძოლის გამოვლინება საქართველოს საგარეო-პოლიტიკურ ურთიერთობაში"
5)''საქართველოს ისტორია"
                                                                        კითხვა
რა მნიშვნელობა აქვს ნიკოლოზ ბერძენიშვილის ნაშრომებს?
პასუხი:- ჩემი აზრით ნიკოლოზ ბერძენიშვილის კვლევები ძალზედ საიტერესოა და მნიშვნელოვანი საქართველოსთვის რადგან მაგის ნასრომებში აღწერილია რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა მე-16  მე-18  საუკუნეთა მიჯნაზე ასევე კლასობრივი და შინაკლასობრივი ბრძოლის გამოვლინება საქართველოს საგარეო-პოლიტიკურ ურთიერთობაში და მრავალი სხვა საინტერესო და ძალზედ მნიშვნელოვანი კვლევები.

                                                                                                          ვ.მაჭავარიანი X კლასი

ტერმინი ისტორია

ისტორია – (ბერძნ. historia - თხრობა, მოთხრობა გარდასულ ამბებზე), 1. განვითარების ყოველგვარი პროცესი ბუნებასა და საზოგადოებაში; მაგ., სამყაროს შექმნის ისტორია, ცალკეულ მეცნიერებათა – ფიზიკის, მათემატიკის, სამართლის ისტორია და ა. შ.; 2. მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის ადამიანთა საზოგადოების წარსულს მთელი მისი კონკრეტული ფორმებითა და მრავალფეროვნებით. საზოგადოების ისტორია პროცესებისა და მოვლენების, ცალკეულ ინდივიდთა, ადამიანთა კოლექტივების, მთელი კაცობრიობის კონკრეტული და მრავალმხრივი მოქმედებისა და საქციელის ერთიანობაა.

ისტორია არის ცოდნის სფერო, რომელიც შედგება მეცნიერების ცალკეული დარგებისაგან, დამხმარე და სპეციალიზებული ისტორიული დისციპლინებისაგან. ცალკეულ ნაწილთა სპეციალიზაციის ხარისხი სხვადასხვაა, რის გამოც გამოყოფენ რამდენიმე ჯგუფს. პირველ ჯგუფს შეადგენს ისტორიული მეცნიერების ის დარგები, რომელთა ფარგლებში ისტორიკოსები საზოგადოების ისტორიას შეისწავლიან მთლიანად ან ნაწილების მიხედვით. ისტორიას სწავლობენ ფორმაციებისა და ეპოქების, კომლექსური პრობლემების მიხედვით, სივრცობრივ–გეოგრაფიული პრინციპით, გარდა ამისა ცალკე შეისწავლიან ადამიანთა ისტორიის სხვადასხვა მხარესა და მოვლენას. პირველ შემთხვევაში მსოფლიო ისტორიაში გამოიყოფა: პირველყოფილი საზოგადოების ისტორია, ძველი მსოფლიოს ისტორია, შუა საუკუნეების ისტორია, ახალი ისტორია და უახლესი ისტორია.

სივრცობრივ–გეოგრაფიული პრინციპის მიხედვით გამოიყოფა: დიდი, ერთმანეთთან ისტორიულად დაკავშირებული რაიონების რეგიონალური ისტორია და ცალკეული ქვეყნებისა და ხალხების ისტორია. მეორე ჯგუფს ქმნის დამხმარე და სპეციალიზებული ისტორიული დისციპლინები: წყაროთმცოდნეობა, არქეოგრაფია, პალეოგრაფია, დიპლომატიკა, ქრონოლოგია, ისტ. მეტროლოგია, სფრაგისტიკა, გენეალოგია, ჰერალდიკა, ნუმიზმატიკა. დამოუკიდებელ ადგილს იკავებს ორი სპეციალიზებული ისტორიული მეცნიერება არქეოლოგია და ეთნოგრაფია.